เมื่อเร็วๆนี้ที่ สถาบันจิตเวชศาสตร์สมเด็จเจ้าพระยา นาวาอากาศตรีนายแพทย์    บุญเรืองไตรเรืองวรวัฒน์  อธิบดีกรมสุขภาพจิต ได้มอบรางวัลผู้ปฎิบัติงานสุขภาพจิตดีเด่นในระบบเครือข่าย ให้กับรองศาสตราจารย์แพทย์หญิงนิตยา  คชภักดี  กุมารแพทย์ สาขาพัฒนาการและพฤติกรรม สถาบันแห่งชาติเพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครัว มหาวิทยาลัยมหิดล และมอบรางวัลผู้ปฎิบัติต่องานสุขภาพจิตดีเด่นในสถานบริการ แพทย์หญิงดวงตา  ไกรภัสสรณ์พงศ์ นายแพทย์ทรงคุณวุฒิ  สถาบันกัลยาณ์ราชนครินทร์     เนื่องในวันอนุสรณ์ศาสตราจารย์นายแพทย์ฝน แสงสิงแก้ว บิดาแห่งจิตเวชศาสตร์ไทยและเนื่องในวันสุขภาพจิตโลก ประจำปี 2559 (World Mental Health Day 2016) ซึ่งปีนี้ รณรงค์ภายใต้แนวคิด  Psychological First Aid and  Mental Health First Aid For All  : มือที่อยู่ใกล้ กำลังใจที่ใกล้ตัว  โดยสถาบันจิตเวชศาสตร์สมเด็จเจ้าพระยาได้จัดอภิปรายในหัวข้อมือที่อยู่ใกล้ กำลังใจที่ใกล้ตัว แลกเปลี่ยนประสบการณ์ของอาสามัครสาธารณสุขที่มาเล่าประสบการณ์ในการเยียวยาจิตใจของผู้ที่มีปัญหาสุขภาพจิตให้เข้าสู่กระบวนการรักษา  นอกจากนั้นยังมีมุมมองญาติผู้ป่วยจิตเวชที่ต้องดูแลผู้ป่วยและเรียนรู้ภาวะวิกฤตชีวิตของบุคคลที่ครั้งหนึ่งเคยคิดฆ่าตัวตายและสุดท้ายก็ปรับเปลี่ยนแนวคิดและเปลี่ยนวิกฤตให้เป็นโอกาสได้

         จากสถานการณ์วิกฤตที่เกิดขึ้นในประเทศไทย ทั้งที่เป็นภัยธรรมชาติ หรือภัยจากการกระทำของมนุษย์นับวันจะเพิ่มความรุนแรงมากขึ้น ทุกเหตุการณ์ทำให้เกิดการสูญเสียทรัพย์สินและบุคคลอันเป็นที่รักซึ่งส่งผลกระทบต่อจิตใจของผู้ประสบภาวะวิกฤต การดูแลจิตใจด้วยตนเองเบื้องต้น รวมถึงการช่วยเหลือจากคนใกล้ชิดแก่ผู้ที่อยู่ในภาวะวิกฤต ก็จะช่วยลดปัญหาสุขภาพจิตลงได้

         นพ. เสรี ตู้จินดา ประธานที่ปรึกษารัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข กล่าวว่ากาย- จิตเป็นของคู่กัน เมื่อร่างกายเจ็บป่วยใจก็เป็นทุกข์ได้ เมื่อเจ็บป่วยทางจิตอาจมีปัญหาทางกายตามมาได้ เราพบว่า 1/4 ถึง 1/3 ของประชาชนไทยมีปัญหาสุขภาพจิตครั้งหนึ่งในช่วงชีวิต และคนใกล้ชิดอาจประสบปัญหาสุขภาพจิตได้เช่นกัน ไม่ว่าจะเป็นคนในครอบครัวเพื่อนร่วมงาน กระทรวงสาธารณสุขมีนโยบายให้ประชาชนมีสุขภาพดี ทั้งการป้องกันและการรักษาโรค ถึงแม้ว่าปัญหาสุขภาพจิตและจิตเวชประชาชนยังเข้าถึงการรักษาได้ไม่มาก อาจจะด้วยความไม่รู้ก็ดีหรือ ความรู้สึกถูกตีตราหรือการการกีดกันก็ดี การช่วยเหลือเบื้องต้นหรือการปฐมพยาบาลด้านสุขภาพจิตนี้จะช่วยให้บุคคลเหล่านี้เข้าถึงการรักษาได้มากขึ้น กระทรวงสาธารณสุขพร้อมให้การดูแลประชาชนทุกคน มีคลินิกจิตเวชให้บริการ ในทุกระดับทุกอำเภอทุกจังหวัด ตามนโยบายเรื่องระบบบริการสุขภาพและจิตเวช มีจิตแพทย์เกือบทุกจังหวัดทั่วประเทศจังหวัดใดมีจิตแพทย์ประจำก็จะมีจิตแพทย์หมุนเวียนตรวจ

         ด้าน นาวาอากาศตรีนายแพทย์บุญเรือง  ไตรเรืองวรวัฒน์  อธิบดีกรมสุขภาพจิต ได้กล่าวเพิ่มเติมว่าปัญหาสุขภาพจิตเป็นปัญหาที่พบบ่อยมีผลกระทบต่อตนเองครอบครัว และสังคมโดยรวม จากการสำรวจสุขภาพจิตคนไทย ปีพ.ศ.2556 พบว่า มีปัญหาสุขภาพจิต ปัญหาการดื่มแอลกอฮอล์และสารเสพติด ของประชากรไทย ประมาณ ร้อยละ 32 และการศึกษาภาระโรคและ การบาดเจ็บ ปีพ.ศ.2556 พบว่า โรคซึมเศร้าและโรคจิตเภท เป็น 1 ใน 10 อันดับแรกของการสูญเสียปีสุขภาวะจากการเจ็บป่วยและ ความพิการทั้งผู้หญิงและผู้ชาย แต่พวกเขาเหล่านี้ได้รับความช่วยเหลือ น้อยมากส่วนมากเป็นผู้ที่มีปัญหารุนแรงและอาจได้รับการรักษาไม่เพียงพอ

         การปฐมพยาบาลด้านสุขภาพจิตเป็นการช่วยเหลือเบื้องต้นแก่ผู้ที่มีปัญหาสุขภาพจิต หรืออยู่ในภาวะวิกฤตสุขภาพจิต โรคทางกายและอุบัติเหตุ ประชาชนได้รับการช่วย เหลือเบื้องต้น และ สามารถส่งต่อความช่วยเหลือและทำให้รอดชีวิตได้มาก แต่การช่วยเหลือด้านสุขภาพจิตก็ยังมีข้อจำกัด เพราะความไม่รู้ การตีตรา และการกีดกัน ด้านสุขภาพจิต ไม่ใช่การสอนให้สามารถวินิจฉัยโรคหรือเป็นผู้รักษา แต่เป็นการสอนให้ตระหนักถึงอาการ ของปัญหาสุขภาพจิตรวมทั้งแต่ละชนิด วิกฤต สุขภาพจิต วิธีการช่วยเหลือเบื้องต้น

         ปัจจุบันสังคมยังคงมีอคติกับผู้ป่วยจิตเวช และเมื่อใดก็ตามที่ผู้ป่วยจิตเวชได้ก่อเหตุรุนแรงปรากฏเป็นข่าวครึกโครม ก็ยิ่งทำให้สังคมเกิดความกลัว ความหวาดระแวง และความเกลียดชัง ตอกย้ำ ตราบาป ลดคุณค่าและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของพวกเขาให้น้อยลงไปเรื่อยๆ ซึ่งในความเป็นจริง ผู้ป่วยจิตเวชสามารถรักษาให้หายและกลับคืนสู่สังคมได้จริง สามารถใช้ชีวิตได้เช่นเดียวกับคนปกติทั่วไป ยิ่งเข้ารับการรักษาแต่เนิ่นๆ ได้เร็วเท่าไร ยิ่งดี

         ด้าน นายแพทย์นพดล  วาณิชฤดี  รักษาการผู้อำนวยการสถาบันจิตเวชศาสตร์สมเด็จเจ้าพระยาได้กล่าวว่าในปีงบประมาณ2559 (ตุลาคม2558-กันยายน2559) มีผู้ป่วยจิตเวชเข้ารับการรักษาที่สถาบันจิตเวชศาสตร์สมเด็จเจ้าพระยาโดยจัดลำดับโรคไว้ดังนี้คือ (1.) โรคจิตเภท(Schizophrenia) ร้อยละ 51.04 (2.) โรคซึมเศร้า(Depressive episode)  ร้อยละ10.13(3.)โรคความผิดปกติทางอารมณ์(Bipolar affective disorder) ร้อยละ7.16  (4.)โรควิตกกังวลอื่นๆ(Anxiety disorders) ร้อยละ 6.07  (5.) โรคจิตที่มีความผิดปกติทางอารมณ์(Schizoaffective disorders)  ร้อยละ 3.35 ในขณะที่ผู้ป่วยโรคจิตที่เกิดจากการใช้สารเสพติดประเภทกระตุ้นประสาท (Mental and behavioural disorders due to use of other stimulants, including caffeine) พบร้อยละ 1.89  และผู้ป่วยโรคจิตจากการดื่มแอลกอฮอล์ ประสาท (Mental and behavioural disorders due to use of alcohol) พบร้อยละ 1.85

         ปัญหาการเจ็บป่วยด้านสุขภาพจิตและจิตเวชรวมไปถึงภาวะวิกฤตด้านจิตใจ  เป็นปัญหาสำคัญหากได้รับการช่วยเหลือที่ทันท่วงที โดยครอบครัว ชุมชน สังคมและบุคคลใกล้ชิดก็จะสามารถช่วยให้ผู้ที่ประสบปัญหาเหล่านี้ได้รับการดูแลช่วยเหลือที่ถูกต้องเหมาะสม ทำให้บุคคลเหล่าได้ผ่านพ้นวิกฤตไปได้และสามารถดำรงชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข  มีคุณภาพชีวิตที่ดีและมีศักดิ์ศรีในสังคม