ศูนย์การเรียนชุมชนศรีสุวรรณสะเนพ่อง (วิถีกะเหรี่ยงทุ่งใหญ่นเรศวร) พานักเรียนร่วมกิจกรรมดำนา ซึ่งเป็น1ในหลักสูตรการเรียนการสอน(สาขาวิชามรดกศึกษา) เพื่อสร้างประสบการณ์และร่วมสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นจากปราชญ์ชุมชน ต่อยอดความรู้ที่ได้นำไปปรับใช้จริงในอนาคต

ผู้สื่อข่าวรายงานว่า ครูและนักเรียนศูนย์การเรียนชุมชนศรีสุวรรณสะเนพ่อง (วิถีกะเหรี่ยงทุ่งใหญ่นเรศวร)  บ้านสะเนพ่อง หมู่ที่ 1 ตำบลไล่โว่ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี ร่วมกิจกรรมดำนากับชาวบ้านในหมู่บ้าน ซึ่งเป็นกิจกรรมเรียนรู้สำคัญ หนึ่งในหลักสูตรการเรียนการสอน สาขาวิชามรดกศึกษา ที่เปิดโอกาสให้นักเรียนได้เรียนรู้เรื่องชุมชนของตนเอง เช่นความรู้ด้านประวัติศาสตร์ของชุมชน วัฒนธรรม ภาษา ประเพณี วิถีชีวิต ธรรมชาติ องค์ความรู้เรื่องการทอผ้า ยาสมุนไพร เพื่อการอนุรักษ์ และการต่อยอดเพื่อนำไปปรับใช้ได้จริงในอนาคต

ซึ่งกิจกรรมดำนาในวันนี้  เป็นการเรียนรู้ด้วยการลงมือทำ โดยมีคุณลุง คุณป้าที่เป็นชาวนาตัวจริงมาทำหน้าที่ครูภูมิปัญญาท้องถิ่นให้ความรู้ ในเรื่องการทำนา ตั้งแต่ขั้นตอนไถนา การเตรียมนา การปล่อยน้ำข้าวนา  การหว่านกล้า การดูแลต้นกล้า การถอนต้นกล้า จนถึงขั้นตอนการนำต้นกล้ามาดำลงไปในนาที่เตรียมไว้เรียบร้อยแล้ว

ซึ่งบรรยากาศการเรียนรู้ที่มีทุ่งนาเป็นห้องเรียน มีคุณลุง คุณป้า เป็นคุณครู มีน้ำและโคลนให้ได้เหยียบย่ำ สร้างความสนุกและรอยยิ้มให้กับเด็กๆทุกคน แม้อากาศจะร้อนแต่ลมชายทุ่งที่พัดหอบเอาความชื้นจากชายป่ารอบๆที่นา ก็ช่วยคลายร้อนและสร้างความสุขเรียกเสียงหัวเราะจากเด็กๆได้ เป็นภาพที่ทำให้คุณตา คุณยาย คุณลุง คุณป้า  และเพื่อนบ้านที่มาร่วมกันลงแขกดำนามีรอยยิ้ม มีความสุข ที่ได้เห็นลูกหลานในชุมชนมาร่วมสืบสานการทำนา(ดำนา) เนื่องจากปัจจุบันเด็กๆน้อยคนที่จะสนใจที่จะเรียนรู้ เนื่องจากมองการทำนามีความยากลำบาก ต้องรอฟ้าฝน ต้องตากแดดตากฝน เปื้อนโคลน  บางปีได้ผลผลิตน้อย ไม่เพียงพอ ไม่คุ้มค่าหากจะยึดเป็นอาชีพ

สำหรับวิถีชีวิตคนในท้องถิ่นห่างไกล ดีกว่าคนในเมืองที่เจริญ คือยังพบเห็นความงดงามของธรรมชาติป่าเขา  เห็นท้องทุ่ง เห็นสัตว์ป่า เห็นป่าต้นไม้ที่งดงามตามช่วงของแต่ละฤดูกาล ฯลฯ. ซึ่งต่างกับชีวิตคนในเมืองที่มีแต่ความเจริญเข้ามาครอบงำ ไม่ค่อยพบเห็นสิ่งที่เป็นธรรมชาติ หันไปทางไหนก็พบแต่ความแออัด ทุกมุมทางแยก จุดที่มีคนพลุกพล่าน ยานพาหนะวิ่งกันวุ่นวายติดกันเป็นกิโล มีแต่มลพิษ และปัจจุบันตั้งแต่เกิดเชื้อไวรัสโควิด – 19 ธุรกิจใหม่เกิดขึ้นมาให้เห็นกันเยอะมาก ทุกวันนี้ก็เกิดการแข่งขันกันวุ่นวาย คือธุรกิจแก็ปส่งสินค้าเร่งด่วนให้กับผู้ที่ใช้บริการ เข้าไปถึงทุกตำบลกันแล้ว การกินเสพอยู่กับวัตถุที่สะดวก กับความเจริญในปัจจุบัน พบห้างสรรพสินค้าใหญ่ หรือร้านสะดวกซื้อเกิดขึ้นทุกซอกมุม จนในปัจจุบันเข้าไปแทนที่ ร้านห่วย ของคนในชุมชนหมดแล้ว ซึ่งในอดีตวิถีชีวิตผู้คนที่อยู่กันในชุมชนจะอยู่แบบการพึ่งพา มีอะไรนำไปแลกเปลี่ยนกัน แทนการใช้เงิน แต่ปัจจุบันทุกคนต้องมีเงินสด หรือบัตรเครดิตแทน และล่าสุดไม่ต้องใช้เงินสดไม่ต้องใช้บัตรเครดิต แต่ให้มีเงินกับทางธนาคาร ก็สามารถหันไปใช้แอพแทนเงินสดกันสะดวกมาก ทุกคนจึงต้องเร่งรีบทำงาน จนลืมหันมามองดูแลเรื่องสุขภาพ ดูแลการรับประทานอาหาร ดูแลการออกกำลังกายกัน จนสุดท้ายโรคร้ายต่างๆ มันก็เข้าไปแทนที่กับผู้คนที่อยู่กับความเจริญ

นายชาญชัย สังขธิติ ครูศูนย์การเรียนศรีสุวรรณสะเนพ่อง เปิดเผยกับผู้สื่อข่าวว่า กิจกรรมดำนาของเด็กๆในวันนี้เป็นหนึ่งในหลักสูตรการเรียนการสอนของศูนย์การเรียนฯสาขาวิชามรดกศึกษา ที่ต้องการให้นักเรียนได้เรียนรู้เกี่ยวกับชุมชนของตนเอง ( เช่นความรู้ด้านประวัติศาสตร์ชุมชน ประเพณี วัฒนธรรม ภาษา(กะเหรี่ยง) วิถีชีวิต ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ) ซึ่งผู้ปกครองของนักเรียนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพด้านเกษตรกรรม ความรู้ที่ได้รับในวันนี้นักเรียนสามารถนำไปปรับใช้ได้กับชีวิตจริง และจะเป็นประโยชน์ต่อไปในอนาคต  
 
วันนี้นอกจากได้รับการสอน การชี้แนะจากปราชญ์ชุมชน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผู้ปกครองของเด็ก  เด็กๆ ยังได้ลงมือทำจริง เมื่อกลับไปโรงเรียนนักเรียนยังต้องกลับไปร่วมกันถอดบทเรียนที่ได้จากการเรียนรู้ในวันนี้ว่าเด็กๆ สามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างไรบ้าง โดยเขียนเป็นใบงานส่งครู เพื่อให้ครูใช้ประเมินความสัมฤทธิ์ของตัวนักเรียนต่อไป..เสียง

ขณะที่ ด.ญ.สุริยา สังขธิต (หมู่ที่ 1) และ นายธันวา นันท์กาญจน์ (หมู่ 2) นักเรียนศูนย์การเรียนชุมชนศรีสุวรรณสะเนพ่อง (วิถีกะเหรี่ยงทุ่งใหญ่นเรศวร) เปิดเผยกับผู้สื่อข่าวว่า รู้สึกดีใจ และสนุกที่ได้มาเรียนรู้การทำนา(ดำนา)ในวันนี้ คุณลุง คุณป้า (ครูภูมิปัญญาท้องถิ่น) ที่กรุณาช่วยสอนวิธีการดำนาว่า การดำนาต้องมีระยะห่างของแถวประมาณเท่าไหร ความลึกที่ต้องใช้มือกดรากของต้นกล้าลงไปในดินควรประมาณเท่าไหร่ จำนวนต้นกล้าที่จะใช้ดำนาต้องจำนวนเท่าไหร่ ซึ่งทุกอย่างถ้าไม่รู้ก็จะไม่สามารถทำได้ ปกติที่บ้านพ่อแม่จะทำไร่ข้าว ซึ่งมีความแตกต่างกับการทำนา เนื่องจากไร่ข้าวไม่ต้องใช้น้ำ อาศัยเพียงน้ำฝนในธรรมชาติ การทำไร่มีความยุ่งยากและลำบากกว่าการทำนา เนื่องจากต้องคอยกำจัดหญ้าซึ่งเป็นวัชพืชด้วยวิธีการใช้มีดดายหญ้าแล้วนำไปทิ้งไว้ข้างๆไร่ อย่างน้อย 2-3 ครั้ง ตั้งแต่การหยอดข้าวจนถึงก่อนที่ข้าวจะเกี่ยวได้ แต่การดำนาไม่ต้องยุ่งยากแบบนั้น เพียงแค่ดูและควบคุมปริมาณน้ำภายหลังการดำนา  ในอนาคตหากตนเองมีนาก็อยากจะทำ เนื่องจากคิดว่าความรู้ที่ได้ในวันนี้จะสามารถนำไปทำนาของตนเองได้ในอนาคต..เสียง.

ขณะที่นายวัชรพล สังขสุวรรณ (หมู่ที่ 2) ไม่สนใจการดำนาแต่สนใจที่จะมาเรียนรู้การไถนาด้วยรถไถนา  โดยพูดถึงกิจกรรมในวันนี้ว่าวันนี้เป็นครั้งแรกในชีวิต ที่ตนเองได้มีโอกาสขับรถไถนา หลังจากที่ซุ่มดูการไถนาจากคุณลุงเจ้าของนาตนเองและเพื่อนจึงขออาสาลองไถนาดู ซึ่งจากการที่ได้มีโอกาสลงมือทำก็เห็นว่าไม่ง่าย ต้องใช้แรง และเทคนิคในการบังคับรถไถ ที่สำคัญต้องรู้ขั้นตอนการไถเกลี่ยดิน จากที่สูงให้ต่ำลงมาอยู่ในระนาบเดียวกันโดยเริ่มด้วยการไถเปิดหน้าดินให้เป็นร่องน้ำ เพื่อให้น้ำสามารถไหลเข้าไป ก่อนไถตีดินให้ละเอียดให้เป็นโคลน เพื่อง่ายต่อการปักดำต้นกล้าต่อไป ซึ่งวันนี้เป็นความรู้ใหม่ที่ได้จากการลงมือทำ โดยมีครูปัญญาท้องถิ่นช่วยสอน รู้สึกดีใจ และสนุกมากกับการเรียนในวันนี้ ดีกว่าการเรียนรู้ในห้องเรียน ที่สำคัญในอนาคตตนเองสามารถนำความรู้และเทคนิคการไถนาที่ได้ไปช่วยครอบครัวได้

ด้านนายสันติ สังขสุวรรณ   เจ้าของนา (หนึ่งในครูภูมิปัญญาท้องถิ่น) ที่ทำหน้าที่ช่วยสอนเด็กๆในการไถนา และดำนาในวันนี้  เปิดเผยกับผู้สื่อข่าวว่ารู้สึกดีใจที่วันนี้ได้มีโอกาสสอนเด็กๆซึ่งส่วนใหญ่เป็นลูกหลานของคนในชุมชน ที่สำคัญกว่าคือดีใจที่ครูเห็นความสำคัญของชาวนา  และจัดการเรียนการสอนขึ้นมา เพราะปัจจุบันเด็กในชุมชนส่วนใหญ่ออกไปเรียนข้างนอก ทำให้ไม่มีโอกาสแบบนี้  โดยส่วนตัวตนเองรู้สีกเป็นห่วงว่าในอนาคตจะไม่มีคนรุ่นใหม่สนใจการทำนา ทั้งที่ความเป็นจริงข้าวยังเป็นสิ่งจำเป็นในการดำเนินชีวิต  กระแสโลกที่เปลี่ยนไปทำให้เด็กหันไปเรียนรู้วิชาการด้านอื่น มีน้อยคนที่สนใจจะเรียนรู้ด้านการเกษตร ซึ่งเป็นอาชีพที่สำคัญที่อยู่คู่ชุมชน และสังคมไทยมาแต่ครั้งอดีต หากไม่มีใครสนใจและเรียนรู้ ในอนาคตความรู้ต่างๆ เหล่านี้ก็จะค่อยๆสูญหายไป เป็นเรื่องที่น่าเสียดาย ตนเองจึงรู้สึกดีใจที่ศูนย์การเรียนชุมชนศรีสุวรรณสะเนพ่อง (วิถีกะเหรี่ยงทุ่งใหญ่นเรศวร) เห็นความสำคัญและสร้างเป็นหลักสูตรให้เด็กได้เรียนรู้ เพื่อเป็นการสืบทอดและอนุรักษ์ต่อไปในอนาคต

 บ้านสะเนพ่อง หมู่ที่ 1ตำบลไล่โว่ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี ตั้งอยู่ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรและเป็นป่าที่องค์กรยูเนสโก (UNESCO) ประกาศให้เป็นมรดกโลกทางธรรมชาติ และมีมติคณะรัฐมนตรีประกาศให้เป็นพื้นที่พิเศษทางวัฒนธรรม เพราะประชากรส่วนใหญ่เป็นชาติพันธุ์กะเหรี่ยง มีลักษณะเฉพาะในการดำเนินชีวิต ประเพณีและวัฒนธรรม  ประชากรส่วนใหญ่ในพื้นที่มีวิถีชีวิตเกี่ยวข้องกับการเกษตร จึงมักประกอบอาชีพเป็นเกษตรกรที่เน้นปลูกพืชเพื่อการบริโภคเท่านั้น  ที่นี่นิยมปลูก ข้าว  พริกกะเหรี่ยง กาแฟ ผลไม้  ยาสูบ เผือก เครื่องเทศ จำพวกสมุนไพรต่างๆ

ข่าวภูมิภาคกาญจนบุรี / ปรีชา   ไหลวารินทร์ - รายงาน