นายสมชาย ชาญณรงค์กุล อธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร กล่าวระหว่างการลงพื้นที่ โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนนาชมภู อ.นายูง จ.อุดรธานี ว่า จากสภาพทั่วไปของอำเภอนายูง ซึ่งเป็นภูเขาและมีสภาพอากาศหนาวเย็น การเกษตรถือเป็นอาชีพหลักของคนที่นี่ ในอดีตเกษตรกรชาวอำเภอนายูงทำการเกษตรแบบเชิงเดี่ยว โดยปลูกยางพาราเป็นหลัก แต่ภายหลังประสบปัญหาราคายางพาราตกต่ำ กรมส่งเสริมการเกษตรจึงบูรณาการร่วมกับจังหวัดอุดรธานี เพื่อหาแนวทางส่งเสริมให้เกษตรกรปลูกกาแฟและพืชเมืองหนาว เพื่อลดพื้นที่ปลูกยางพาราเป็นการส่งเสริมอาชีพให้แก่ราษฎรในอำเภอนายูง โดยได้จัดตั้งเป็นวิสาหกิจชุมชนกาแฟนายูงขึ้นเมื่อปี 2557 และได้มีการพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง จนปัจจุบันมีพื้นที่ปลูกกาแฟ 800 ไร่ มีสมาชิก 200 ราย พร้อมตั้งโรงงานแปรรูปกาแฟ ผลิตทั้งกาแฟอาราบิกาและโรบัสต้า ในรูปแบบกาแฟคั่วบดแบรนด์ "กาแฟนายูง Nayung's Coffee" เพื่อเป็นสินค้า OTOP ของจังหวัดอุดรธานี ทั้งเป็นแหล่งเรียนรู้ให้แก่หน่วยงาน สถานศึกษาและผู้สนใจ มาเยี่ยมชมการปลูกและผลิตกาแฟนายูงในพื้นที่

"วิสาหกิจชุมชนกาแฟนายูง ถือเป็นจุดเริ่มต้นของผลิตภัณฑ์ "กาแฟนายูง" ที่เริ่มผลิตและจำหน่ายให้กับคนในชุมชน ตามด้วยร้านกาแฟสดในท้องที่ จนได้รับความนิยมมเพิ่มขึ้น มียอดสั่งซื้ออย่างต่อเนื่อง จนบางครั้งผลิตไม่ทันตามความต้องการของตลาด ปัจจุบันได้ต่อยอเปิดเฟรนด์ไชน์ไปแล้ว 33 สาขา ทั่วประเทศ "Nayung's Coffee" หรือ กาแฟนายูง จึงถือได้ว่าเป็นผลิตภัณฑ์แบรนด์อุดรธานีอย่างแท้จริง อันเกิดจากความร่วมมือร่วมใจระหว่างหน่วยงานภาครัฐกับประชาชน เพื่อให้ชุมชนอยู่ได้อย่างยั่งยืน" อธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร กล่าว

ด้าน นายสมเกียรติ อ่อนรู้ที่ ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนกาแฟนายูง เปิดเผยว่า สภาพทั่วไปของอำเภอนายูงเป็นภูเขา ภาพรวมของเกษตรกรรมคือทำไร่ทำสวน แต่เดิมจะเป็นไร่มันสำปะหลังเป็นหลัก อ้อยและฝ้ายบางส่วน แต่ภายหลังที่ได้ทีการนำร่องให้ปลูกยางพารา พื้นที่ทำการเกษตรจึงถูกเปลี่ยนเป็นสวนยางพารา จนกระทั่งในปี 2557 เกิดวิกฤติราคายางพาราตกตา เกษตรกรในชุมชนจึงเห็นพ้องต้องกันว่า จะต้องหันมาปรับเปลี่ยนการทำเกษตรจากเชิงเดี่ยวสู่การทำเกษตรผสมผสาน จึงมองหาพื้นที่สามารถปลูกแซมในสวนยาวแล้วให้ผลผลิตที่ดี ประกอบกับนายเสนีย์ จิตตเกษม ผู้ว่าราชการจังหวัดในขณะนั้น มองเห็นว่าอำเภอนายูงมีศักยภาพพอที่จะส่งเสริมให้เกษตรกรปลูกกาแฟได้ จึงได้มีนโยบายให้นำเกษตรกรไปศึกษาดูงานที่จังหวัดน่าน ซึ่งเป็นการจุดประกายให้เกษตรกรเกิดความคิดเหมือนกันว่า พื้นที่อำเภอนายูงเหมาะสมที่จะปลูกกาแฟเป็นพืชเสริมรายได้ เมื่อตกผลึกร่วมกันแล้ว จึงได้รวมกันจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชนกาแฟนายูงขึ้นภายใต้คำแนะนำและให้คำปรึกษาของกรมส่งเสริมการเกษตร เริ่มตั้งแต่การลงพื้นที่สำรวจหาพื้นที่แปลงปลูกที่เหมาะสม (Zoning) ร่วมกับชาวบ้านเก็บตัวอย่างดิมมาวิเคราะห์ และแนะนำการปลูกให้กับเกษตรกร

จุดเด่นของกาแฟนายูงคือ เป็นกาแฟ 100 เปอร์เซ็นต์ และใช้กาแฟเกรดเอเท่านั้น เน้นด้านคุณภาพไม่ได้เน้นปริมาณ ปัจจุบันกลุ่มวิสาหกิจชุมชนกาแฟนายูง มีโรงสีและคั่วบดที่สามารถผลิตกาแฟคั่วทั้งเม็ดและบดได้อย่างครบวงจร โดยแต่ละสัปดาห์ กลุ่มจะนำผลผลิตเมล็ดกาแฟสดที่รีบซื้อจากเกษตรกรและสมาชิกไว้ มาผ่านกระบวนการแปรรูปที่ได้มาตรฐานด้วยแรงงานภายในชุมชน

"ในช่วงแรกที่ไปส่งเสริมให้เกษตรกรหันมาเอาจริงเอาจังกับการปลูกกาแฟ ยังมีเกษตรกรจำนวนกนึ่งที่ยังไม่ยอมรับ ไม่ได้ให้ความสำคัญกับกาแฟที่ปลูกแซมในสวนยางเท่าที่ควร แต่ภายหลังจากกาแฟนายูงเริ่มมีแฟรนไชน์ เริ่มคั่ว เริ่มส่ง เริ่มรับซื้อ เกษตรกรจึงมองเห็นช่องทางของรายได้ที่มั่นคง จึงให้ความสำคัญกับต้นกาแฟ มีการบำรุงรักษาที่เหมาะสมตามคำแนะนำของกรมส่งเสริมการเกษตร และจากความร่วมมือร่วมใจและประชาสัมพันธ์กับเกษตรกรในพื้นที่อย่างต่อเนื่อง ทำให้กาแฟนายูงเป็นสินค้าที่มีชื่อเสียง เป็นผลิตภัณฑ์แบรนด์ดังที่สร้างรายได้ให้กับคนในชุมชนได้อย่างยั่งยืน ซึ่งหากเราสามารถเปิดแฟรนไชน์เฉพาะในพื้นที่โซนภาคอีสาน 4-5 จังหวัด ก็คิดว่าเกษตรกรที่ปลูกกาแฟ จะมีรายได้เสริมประมาณ 3,000-4,000 ต่อไร่ต่อปีเลยทีเดียว" นายสมเกียรติ กล่าวอย่างภาคภูมิใจ