หมู่บ้านร่องกล้าเป็นหมู่บ้านทหารกองหนุนเพื่อความมั่นคงแห่งชาติ พื้นที่ตรงนี้เป็นพื้นที่สีแดง ในปี พ.ศ. 2525 โดยอดีตเคยเป็นพื้นที่ของคอมมิวนิสต์ (ผกค.) ซึ่งทางกองทัพภาคที่ 3 ได้ยึดคืน จึงได้จัดตั้งเป็นหมู่บ้านเพื่อเชื่อมรอยต่อ 3 จังหวัด ได้แก่ เพชรบูรณ์ พิษณุโลก เลย เพื่อเข้ามาอยู่ในพื้นที่ตามโครงการ 100 ครอบครัว ประกอบไปด้วย ทหารกองหนุน 40 ครอบครัว ราษฎรผู้ยากจน 30 ครอบครัว และชาวเขาเผ่าม้งอีก 30 ครอบครัว
สิ่งที่ทำให้บ้านร่องกล้า อำเภอนครไทย จังหวัดพิษณุโลก หรือ หมู่บ้านร่องกล้า มีเอกลักษณ์ไม่เหมือนใคร เนื่องจากมีหลายกลุ่มที่อยู่ร่วมกับ โดยเฉพาะชาวม้งที่อยู่ใจกลางอุทยานแห่งชาติซึ่งย้ายมาจากจังหวัดน่าน ทำให้เป็นอีกหนึ่งหมู่บ้านที่มีความร่มรื่นจากป่าดงดิบ พร้อมอากาศเย็นจับใจที่หาได้ยากยิ่งในประเทศไทยทำให้มีแม่คะนิ้งให้นักท่องเที่ยวได้ชมความงามท่ามกลางความหนาว ซึ่งแม่คะนิ้งเป็นปรากฏการณ์เกล็ดน้ำแข็งเกาะตามยอดหญ้าและใบไม้ในสภาพอากาศหนาวจัด ซึ่งเกิดจากไอน้ำในอากาศที่อยู่ใกล้กับพื้นดินมีอุณหภูมิลดลงจนถึงจุดเยือกแข็ง มักเกิดบนยอดเขาสูง แต่ถ้าหากใครที่ไปเที่ยวในช่วงต้นปีอาจจะต้องระวังเรื่องของฝนอยู่บ้าง เนื่องจากในช่วงเดือนธันวาคมถึงเดือนมกราคมของทุกปีจะเกิดฝนตกอยู่มาก
สำหรับคนประจำถิ่นในบ้านร่องกล้า ส่วนใหญ่เป็นคนเผ่าม้งที่อพยพย้ายถิ่นมาจากจังหวัดน่าน โดยเข้ามาตั้งถิ่นฐานบนพื้นที่อุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้าในปัจจุบัน ซึ่งชนเผ่านี้จะมีประเพณีและวัฒนธรรมอันเป็นเอกลักษณ์ที่หาชมไม่ได้ที่ไหนนอกจากที่นี้ ทำให้กลายเป็นสถานที่เที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่นักท่องเที่ยวหลายคนให้ความสนใจเป็นอย่างมาก โดยประเพณีที่มีเอกลักษณ์อยู่หลายอย่าง เช่น ประเพณีปีใหม่ม้งซึ่งเป็นกิจกรรมใหญ่มากของชาวม้ง ที่จะจัดขึ้นช่วงปลายเดือนธันวาคม โดยกิจกรรมนี้เราจะได้เห็นชุดพื้นเมืองที่สวยงามของเผ้าม้งหรือชุดประจำเผ่าอีกด้วย รวมถึงการละเล่นยอดนิยมอย่างโยนลูกช่วงที่ชาวม้งชื่นขอบเล่นกันบ่อยมาก
โดยการการเล่นลูกช่วง โดยการใช้ผ่าห่อวัตถุนุ่ม ๆ เป็นลูกกลม ผูกชายยาวเป็นลูกช่วง แบ่งเป็นผู้เล่นเป็น 2 ฝ่ายเท่าๆ กัน กำหนดเขตห่างกันพอสมควร เมื่อฝ่ายเริ่มโยนลูกช่วงไป อีกฝ่ายต้องรับให้ได้ ถ้ารับไม่ได้ต้องโยนกลับฝ่ายตรงกันข้ามรับ ถ้ารับได้ก็มีสิทธิ์โยนลูกช่วงให้ถูกตัวฝ่ายตรงข้าม ถ้าปาไม่ถูกฝ่ายนั้นจะโยนลูกช่วงกลับมา แต่ถ้าปาถูกใครคนนั้นต้องเป็นเชลยของฝ่ายที่ปา เล่นต่อไปเรื่อยๆ ฝ่ายไหนได้เชลยมากกว่า ฝ่ายนั้นเป็นฝ่ายชนะไปนอกจากนี้ยังมีประเพณีอีกมากมายที่มีแค่บ้านร่องกล้าเท่านั้น เช่น การเป่าแคนม้ง พิธีกรรมทางความเชื่อภูตผีม้ง
ส่วนสถานที่ท่องเที่ยวของบ้านร่องกล้าโดยส่วนใหญ่ จะเป็นสถานที่ท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติซะเป็นส่วนใหญ่ได้สัมผัสหนึ่งในสถานที่ที่อยากแนะนำสนใจทุ่งดอกกระดาษ เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่อยู่ภายใต้โครงการพัฒนาป่าไม้ตามแนวพระราชดำริภูหินร่องกล้า โดยต้องการฟื้นฟูสภาพป่า เพาะชำกล้าไม้ และพัฒนาคุณภาพชีวิตให้กับราษฎร
สำหรับใครที่อยากเห็นซากุระซักครั้งในชีวิตแต่ยังไม่มีโอกาสไปญี่ปุ่น แต่ฝันที่จะได้เห็นดอกไม้ชมพูละลานตานั้นอาจไม่ใช่ฝันอีกต่อไป เพราะหมู่บ้านร่องกล้ามีทุ่งซากุระเมืองไทย หรือในอีกชื่อหนึ่งว่า ดอกนางพญาเสือโคร่ง ซึ่งกินพื้นที่กว่า 1,200 ไร่ บานสะพรั่งสวยงามเป็นอย่างมาก อีกทั้งยังมีกิจกรรมยอดนิยม การชมพระอาทิตย์ขึ้นพ้นทะเลหมอกยามเช้า ให้อารมณ์เหมือนได้ไปชมดอกซากุระของประเทศญี่ปุ่นเลยล่ะ
โดยนางพญาเสือโคร่ง เป็นต้นไม้ตระกูลเดียวกับต้นซากุระของประเทศญี่ปุ่น ดอกนางพญาเสือโคร่งยามจะจะมีสีชมพูสวยสวยงามไม่ต่างดอกซากุระที่ญี่ปุ่น ยามเมื่อต้นนางพญาเสือโคร่งออกดอก มันจะทิ้งใบผลิดอกเบ่งบานให้สีชมพูเต็มต้น ย้อมภูลมโลจากพื้นที่สีแดงในอดีตให้กลายเป็นขุนเขาสีชมพูอันสวยงามน่าตื่นตาตื่นใจ
นอกจากนี้ภายในพื้นที่อุทยานภูหินร่องกล้า ยังมีแปลงปลูกกาแฟสายพันธุ์อาราบิกก้า แปลงสาธิตปลูกสตรอเบอร์รี่พันธุ์พระราชทาน ซึ่งทั้งหมดนี้ปลูกแบบออแกนิค ไร้สารพิษเจือปน และยังมีแนวหินผาตั้งอยู่เรียงกัน ให้ไปยืนรับลมชมทิวทัศน์ผืนป่าเขียวชอุ่ม แต่เตือนก่อน อย่าชะโงกหน้ามองด้านล่างนะ มันเสียวมากขอบอก แต่ละผานั้นล้วนมีชื่อเกี่ยวกับความรักทั้งสิ้น ทั้ง ผาพบรัก ผาบอกรัก ผาคู่รัก ผาสลัดรัก ผารักยืนยง และ ผาไททานิค
สำหรับที่พักของหมู่บ้านร่องกล้ามีอยู่หลายสถานด้วยกัน อาทิบ้านพักภูลมโลเอเดน ที่พักอยู่ใกล้อุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้า แนวบ้านพัก โฮมสเตย์ บังกะโลเป็นหลังๆ ราคาถูก ประหยัด สำหรับครอบครัวและหมู่คณะ ที่อยู่ ตำบลเนินเพิ่ม อำเภอนครไทย หรือ บ้านพักและจุดกางเต็นท์ให้บริการนักท่องเที่ยวในเขตอุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้า ที่ตั้งอยู่ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2331 ตำบล เนินเพิ่ม นครไทย เบอร์โทร : 081-5965977 ซึ่งที่พักส่วนใหญ่จะเป็นลักษณธะบังกะโลเรียบง่ายรายล้อมด้วยธรรมชาติเป็นหลัก
