โลกของจีน โดย ชัยวัฒน์ วนิชวัฒนะ

ระเบียบโลกเก่า - ใหม่

ระเบิดปรมาณูที่กองทัพสหรัฐอเมริกานำไปทิ้งใส่เมืองฮิโรชิมะและเมืองนางาซากิของญี่ปุ่นเมื่อวันที่ 6 และ 9 สิงหาคม ปี 1945 แม้สหรัฐฯ จะอ้างว่าเพื่อยุติสงครามโลก แต่ข้อเท็จจริงคือ การสังหารหมู่พลเรือนชาวญี่ปุ่นกว่า 2 แสนคน เพื่อก้าวสู่ความเป็นมหาอำนาจโลก จากวันนั้นถึงวันนี้เป็นเวลาต่อเนื่องกว่า 7 ทศวรรษ

การได้แสดงแสนยานุภาพของระเบิดปรมาณูที่ทำให้คนทั้งโลกกลัวหัวหด นำมาสู่ความชอบธรรมในการเป็นผู้วางกฏกติกาโลกร่วมกับชาติพันธมิตร นำมาสู่การเอาเปรียบชาติที่พ่ายแพ้สงคราม นำมาสู่การเข้าครอบงำชาติเล็กชาติน้อยที่ไม่อาจสู้รบปรบมือ นำมาสู่การตั้งองค์กรระหว่างประเทศที่อ้างว่าเป็นกลาง แต่แท้ที่จริงคือเครื่องมือของสหรัฐฯ และชาติพันธมิตรในการรักษาและสืบทอดอำนาจในการปกครองโลก เพื่อรักษาผลประโยชน์ของแต่ละประเทศ

แต่ประวัติศาสตร์โลกสอนให้รู้ว่า อำนาจไม่เคยจีรัง เช่นเดียวกับผู้ครองอำนาจที่ยิ่งใหญ่ขนาดไหนก็ต้องดับสูญ

สหรัฐอเมริกาที่เคยแผ่อิทธิพลไปทั่วทุกทวีป ทุกย่านน้ำ ย่านฟ้า แม้กระทั่งอวกาศ วันนี้กำลังแสดงความเสื่อมถอยทั้งภายในและภายนอก อันเนื่องมาจากการหลงอำนาจ ติดกับดักตัวเองใน “ระเบียบโลกเก่า” เอาแต่รุกรานบ้านอื่นเมืองอื่นเพื่อหวังดูดเลือดจากนอกประเทศจนหลงลืมพัฒนาบ้านตัวเอง จึงประสบความล้มเหลวในการพัฒนาเศรษฐกิจ  สังคม สาธารณสุข และเทคโนโลยี

ภาพจริงของสหรัฐอเมริกาวันนี้ คือคนร่ำรวยยิ่งรวยขึ้น ขณะที่ชาวอเมริกันส่วนใหญ่ยากจนลง คนไร้บ้านนอนกางเต๊นท์ริมถนนทั่วทุกเมือง อาชญากรรมจี้ ชิง ปล้นทรัพย์ ทุบรถ ทำร้ายร่างกายคนต่างชาติ โดยเฉพาะคนหน้าตาแบบเอเชีย หรือเอาอาวุธปืนกราดยิงใส่ผู้คน กลายเป็นเรื่องปกติที่เกิดได้ทุกวันเสมือนบ้านเมืองไร้ขื่อแป

ปัญหาเหล่านี้รัฐบาลสหรัฐฯ ที่ยิ่งใหญ่ไม่มีมาตรการแก้ไขอย่างจริงจัง แต่กลับใส่ใจและทุ่มเทงบประมาณและทรัพยากรที่จะเล่นงานประเทศรัสเซีย ที่กำลังฟื้นตัวจากความตกต่ำในอดีต และสาธารณรัฐประชาชนจีนที่เคยยากจนและด้อยพัฒนาแต่กำลังมาแรงในช่วงเวลาเพียง 4 ทศวรรษ

รศ.ดร.ปิติ ศรีแสงนาม ผู้อำนวยการศูนย์อาเซียนศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย วิเคราะห์ให้ฟังว่า สหรัฐอเมริกามีการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ (National Security Strategy) ปี 2017 ซึ่งกำหนดทิศทางการทำนโยบาย การดำเนินยุทธศาสตร์ของรัฐบาล ทั้งรัฐบาลท้องถิ่น รัฐบาลมลรัฐ และรัฐบาลกลาง ประธานาธิบดี โจ ไบเดน เข้ามาก็แค่ปรับนโยบาย 4 ปี ให้เข้ากับยุทธศาสตร์นี้เท่านั้น ไม่ว่าพรรคไหนมา ไม่ว่าประธานาธิบดีจะเปลี่ยน แต่ก็จะเดินตามยุทธศาสตร์เป้าหมาย 4 ข้อ ในระยะยาว 

1. ด้านความมั่นคง รักษาชีวิตคนอเมริกัน พิทักษ์ดินแดนมาตุภูมิและวิถีชีวิตอเมริกัน ซึ่งเขามองภัยคุกคามว่า หนึ่งในนั้นคือจีน 2. สร้างความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ และเขามองว่า คู่แข่งทางเศรษฐกิจที่สำคัญคือจีน 3 .พิทักษ์รักษาวิธีคิดแบบเสรีนิยมประชาธิปไตย ซึ่งเขามองว่า ภัยคุกคามคือจีน 4. เขายังคงเป็นคนจัดระเบียบโลก ซึ่งชาติที่มีศักยภาพพอที่จะเบียดเขาได้คือจีน

ดังนั้น เมื่อ 4 เป้าหมายทางยุทธศาสตร์ของสหรัฐฯ มี “จีนเป็นภัยคุกคาม” จึงไม่ใช่เรื่องแปลกที่จะเห็นวิธีการดำเนินยุทธศาสตร์ ปิดล้อมจีน ปะทะกับจีน 

เรื่องระเบียบโลกเก่ากับใหม่ รศ.ดร.ปิติ แสดงทัศนะว่า ระเบียบโลกที่ผ่านมาเป็นขั้วเดียว (Unipolarity) ตั้งแต่โซเวียตล่มสลายในปี 1991 จึงมีแต่สหรัฐอเมริกาในการจัดระเบียบโลกผ่านกองกำลังสหรัฐฯ และองค์การระหว่างประเทศ  ระเบียบที่เกิดขึ้นนั้น ก็มีผู้ที่ใช้ประโยชน์จนเติบโตขึ้นมาหลายประเทศรวมทั้งจีนด้วย จีนยอมรับกฎเกณฑ์ต่างๆ ของ WTO (องค์การการค้าโลก) และพัฒนาตนเองขึ้นมา จนตอนนี้ชาติที่มีศักยภาพเพียงพอที่จะท้าชิงความเป็นเจ้าได้ก็น่าจะเป็นจีน

แต่ระเบียบโลกที่ถูกต้องนั้นควรจะเป็น Multipolarity ที่ไม่จำเป็นว่าจะแค่จีนหรือสหรัฐอเมริกา แล้วกลับเข้าสู่ยุคสงครามเย็น เป็น Bipolarity เพียงสองขั้ว ควรจะเป็นโลกหลายขั้วได้ ยุโรปก็ควรมีบทบาทในการกำหนดกฎกติกา   ประเทศไทยและอาเซียนก็ควรจะมีบทบาท เพราะโลกเป็นที่ๆ ทุกคนอยู่รวมกัน เมื่อด้านการค้าเป็นพหุภาคีนิยม (Multilateralism) ประเทศเล็กประเทศน้อยมีบทบาทมากยิ่งขึ้นในการกำหนดนโยบายต่างๆ เช่น องค์การการค้าโลก ในด้านการเมืองก็อยากให้สิทธิในการโหวตของ IMF (กองทุนการเงินระหว่างประเทศ) น่าจะกระจายตัวมาในเอเชียใต้ แอฟริกา ไม่ใช่กระจุกตัวอยู่กับชาติยุโรปและอเมริกา

ระเบียบโลกใหม่ที่อยากจะเห็นควรจะเป็นพหุภาคีนิยม ควรจะเป็นหลายขั้ว ที่ทุกประเทศควรมีส่วนกำหนดกฎกติกาด้วยกัน แต่มันก็ยาก ช่วงนี้เป็นการปะทะกันของสองขั้วอำนาจ คือจีนกับพันธมิตรของสหรัฐอเมริกาที่จะปิดล้อมจีน    ตอนนี้กำลังมีการปรับตัวสู่สมดุลใหม่ แต่สมดุลใหม่ยังไม่เกิด ถ้าเกิดแล้วต้องไม่มีสงครามรัสเซีย-ยูเครน หรือการคว่ำบาตรเศรษฐกิจ                                                                         

เกมส์จะแฟร์เพลย์หากมีกฎกติกาที่ชัดเจน กรรมการที่ชัดเจน และผู้เล่นที่มีแต้มต่อเพื่อความยุติธรรม แต่ปัญหาที่เกิดขึ้นคือ บางประเทศพยายามเป็นคนร่างกติกา เป็นกรรมการ และเป็นผู้เล่นที่มีแต้มต่อซึ่งไม่แฟร์    

วลาดิเมียร์ ปูติน ประธานาธิบดีรัสเซียกล่าวว่า โลกกำลังอยู่ในช่วงเปลี่ยนแปลงอย่างรุนแรงทั้งด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ระบบเศรษฐกิจการเงิน สถาบันระหว่างประเทศหลายแห่งกำลังจะพัง ชาติตะวันตกทำลายข้อตกลงเดิมที่มีอยู่ โลกจึงกำลังตกอยู่ในความเสี่ยงอันตราย รัสเซียจะเผชิญหน้าความท้าทายเหล่านี้ จะร่วมสร้างระเบียบโลกใหม่แบบหลายขั้ว ระบบโลกที่ชาติตะวันตกครอบงำจะจบสิ้นในที่สุด

สี จิ้นผิง ประธานาธิบดีสาธารณรัฐประชาชนจีนกล่าวในเวที BRICS ครั้งล่าสุดในตอนหนึ่งว่า โลกได้ถูกบดบังด้วยเมฆสีดำตามแนวคิดสงครามเย็นและอิทธิพลทางการเมืองที่โหมกระพือด้วยภัยคุกคามแบบดั้งเดิมและภัยรูปแบบใหม่  ซึ่งโลกได้ประจักษ์แล้วว่า ทำให้เกิดความไม่มั่นคงและความวุ่นวาย ดังนั้น จึงจำเป็นต้องร่วมมือกันในการปกป้องความยุติธรรม และปฏิเสธการผูกขาดอำนาจของชาติใดชาติหนึ่ง

นี่คือเสียงของผู้นำสองชาติที่ฝากไปถึงโจ ไบเดน